Armoedebarometer 2025
Dankzij een sociaal beleid gericht op mensen met een laag inkomen, evolueerden de armoedecijfers vorig jaar gunstig. Vandaag staan we voor een radicale breuk in de keuzes van het beleid, wat dreigt te resulteren in meer armoede en in een uitholling van sociale grondrechten.
Decenniumdoelen, het platform van armoedeorganisaties, vakbonden, mutualiteiten en sociale organisaties uit het brede Vlaamse middenveld, analyseert elk jaar de armoedecijfers. Met deze 18de Armoedebarometer geven we een actualisatie van de armoedecijfers. We presenteren ook onze prioriteiten voor het Vlaamse en federale beleid in de komende regeerperiode. We focussen dit jaar op drie domeinen waar belangrijke uitdagingen staan voor de Vlaamse en federale regeringen: inkomen, werk en wonen.
Dankzij de sociale bescherming, en vooral door de verhoging van de sociale minima, stabiliseert de armoede in Vlaanderen nu al verschillende jaren op rij.
In het kader van de EU2030 armoededoelstellingen engageerde België zich om het risico op armoede of sociale uitsluiting met 279.000 personen te verlagen, waarvan 93.000 kinderen, tot 10,8% van de bevolking ten opzichte van 2019 (referentiejaar). Tussen 2019 en 2024 daalde het aantal mensen met een risico op armoede of sociale uitsluiting in België met ongeveer 139.000. Als deze trend zich voortzet, is de doelstelling haalbaar tegen 2030.
Vooral de monetaire armoede nam af: voor België daalde het armoederisico naar 11,5% in 2024). in Vlaanderen blijft dit al enkele jaren constant rond 7,8%. Wel profiteren niet alle groepen evenveel. Vooral gepensioneerden halen voordeel uit de inkomensmaatregelen van de regering. Kinderen en jongeren gaan er op achteruit. Ook werklozen, alleenstaande ouders, mensen geboren buiten de EU, huurders en kortgeschoolden hebben een verhoogde kans op armoede.
Om de armoede verder te doen dalen, is een verderzetting nodig van het beleid dat de laagste inkomens erop doet vooruit gaan. Wat succesvol werd gestart door de vorige regering door de inzet van de welvaartsenveloppe en de verhoging van de sociale minima bovenop de indexering. Daarnaast moeten maatregelen genomen worden om op verschillende levensterreinen de kosten te drukken voor mensen met een laag inkomen, zoals via hogere sociale toeslagen uit het groeipakket.
Gericht armoedebeleid kan werken, maar moet versterkt verder gezet worden. De beleidsplannen van de federale regering zullen de armoede echter terug doen stijgen.
Deze armoedebarometer toont aan dat de armoede vooral gedaald is dankzij de sociale bescherming. De sociale ongelijkheid blijft echter erg groot. En de beleidsplannen voor de toekomst zijn niet van aard om de armoede terug te dringen. Zo wordt de welvaartsenveloppe die de band van de sociale minima met de welvaartsevolutie garandeert geschrapt, worden de voorziene verhogingen van pensioenen en ziekte-uitkeringen geschorst, en worden de leeflonen geplafonneerd. Nieuwkomers zouden de eerste vijf jaar van hun verblijf geen leefloon of inkomensgarantie voor ouderen ontvangen.
Beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd zal er niet voor zorgen dat alle langdurig werklozen weer aan het werk gaan; het zal wel leiden tot een sterke toename van de armoede.
Werk en werkloosheid zijn erg ongelijk verdeeld tussen verschillende bevolkingsgroepen. De werkzaamheidsgraad in Vlaanderen is nog nooit zo hoog geweest. Er waren sinds lang niet zo weinig mensen werkloos. Toch blijven er structurele problemen bestaan. Het aantal NEET-jongeren (Not in Education, Employment or Training) neemt opnieuw toe. Personen geboren buiten de EU, kortgeschoolden en personen met een handicap kennen een veel groter werkloosheidsrisico. Vooral de hardnekkige langdurige werkloosheid baart grote zorgen. De doorstroming van langdurig werklozen naar werk is bijzonder laag en zij hebben dus intensieve begeleiding op maat nodig.
De beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd dreigt voor inkomensverlies te zorgen voor zo’n 180.000 langdurig werklozen. Sommigen zullen terecht komen bij de al overbevraagde OCMW’s. Velen zullen definitief van de radar verdwijnen en in de armoede belanden. Deze maatregelen zullen de armoede ongetwijfeld opnieuw doen toenemen. De Vlaamse regering moet dan ook drastisch inzetten op humane begeleiding op maat, laagdrempelige toegang tot de arbeidsmarkt en aangepast waardig werk, vooral door ambitieuze investeringen in de sociale economie. Maar net nu wordt een strak besparingsplan opgelegd aan de VDAB.
Wonen is een belangrijke uitgavenpost vooral voor mensen met een laag inkomen. Betaalbaar wonen wordt dus een belangrijke uitdaging voor de Vlaamse regering.
Het woonbeleid van de afgelopen jaren heeft de ongelijkheid op de woonmarkt nog doen toenemen. Voor sociaal wonen blijft de wachtlijst stijgen. Er staan momenteel bijna 200 000 huishoudens te wachten op een sociale woning. Het tempo van de bouw van bijkomende sociale woningen is bijzonder laag. Huren op de private markt is erg duur. Mensen met een laag inkomen besteden dan ook een te groot deel van hun inkomen aan huur. De huurpremies om dit gedeeltelijk te compenseren bereiken maar weinig mensen. De beleidsintenties van de Vlaamse regering zijn positief, maar er zal nog een versnelling hoger moeten geschakeld worden.
Tot slot: Zowel de federale als de Vlaamse regering hebben met de armoedetoets en de sociale impactanalyse een instrument ter beschikking dat de gevolgen van geplande maatregelen voor armoede kan inschatten. Het is duidelijk dat die voor de beleidsplannen niet zijn gebruikt.
Decenniumdoelen vindt dat het anders kan en moet.